Tarihsel olarak ilk adının Topada olduğu ve bu ismin zamanla Dobada olarak kullanıldığı Acıgöl ilçesi, tarih boyunca pek çok farklı medeniyetin etkisi altında kalmıştır. Kapadokya Bölgesinin bir parçası olarak tarih boyunca Hititlerden Perslere, Romalılardan Bizanslılara kadar pek çok farklı kültüre ve devletlere, nihai olarak da Türk beyliklerine ve devletlerine ev sahipliği yapmıştır.
4 Temmuz 1987 tarihinde ilçe olan Acıgöl’ün yüz ölçümü 456 km² ve 2022 yılı toplam nüfusu 19.005'tir. Nevşehir merkeze uzaklığı 25 km olan ilçenin tarihi M.Ö. 8. yüzyıla kadar uzanmakta olup bölgede yer alan kiliseler ve yeraltı şehri bölgeyi değerli kılan unsurlar arasındadır. Acıgöl, Oğuzların Kaçar boyundan olan Horasan Erenlerinden Piri Bey tarafından 1525 yılında kurulmuştur. Konya ilinin sınırları içinde olan Isıklar yaylasında dergah açan Horasan erenlerinden Hıdır Isık isimli Türkmen dervişinin soyunda gelen Piri Bey ve Obası’nın Acıgöl'e ilk yerleşenlerden olduğu bilinmektedir.
Daha öncesinde bucak ve kasaba olarak geçen Acıgöl ilçesi, 1987 yılında resmi olarak Nevşehir ilinin ilçelerinden biri olarak kabul edilmiştir. Şu anda Acıgöl ilçesi sınırları içerisinde 2 belde, 8 mahalle ve 10 köy bulunmaktadır.
Acıgöl İlçesi Mahalle ve Belediyeler
|
Belediye Adı |
Belediye Nüfusu |
Belediyenin Niteliği |
Mahalle Adı |
|
Acıgöl |
5.964 |
İlçe Merkezi |
Bahçeli |
|
Cumhuriyet |
|||
|
Çayırlık |
|||
|
Yukarı |
|||
|
Karapınar |
2.917 |
Belde |
Bahçeli Evler |
|
Mustafapaşa |
|||
|
Tatların |
1.976 |
Belde |
Ballık |
|
Kale |
Kaynak: TÜİK, ADNKS, 2022.
Acıgöl, Karapınar ve Tatlarin olmak üzere 3 belediyeye sahip olan ilçe; Bahçeli, Cumhuriyet, Çayırlık, Yukarı, Bahçeli Evler, Mustafapaşa, Ballık ve Kale olmak üzere 8 mahalleyi bünyesinde barındırmaktadır. Acıgöl sınırları içerisinde; Ağıllı, Bağlıca, Çullar, İnallı, Karacaören, Kozluca, Kurugöl, Tepeköy, Topaç ve Yuva olmak üzere toplamda 10 köy yer almaktadır.
Acıgöl ilçesi, coğrafi konum olarak Nevşehir’in batısında yer almakta olup Nevşehir Merkez ilçesine 21 km, Aksaray iline 53 km, Niğde iline 101 km, Kırşehir iline 111 km, Kayseri iline 103 km mesafededir.
2018 – 2022 Yılları Acıgöl İlçesi Toplam Nüfusu
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçe nüfusu son 5 yıllık dönemde incelendiğinde, genel itibariyle azalış eğiliminin hâkim olduğu gözlemlenmektedir. En yüksek nüfusa 2018 yılında sahip olan ilçede, 2019 yılında bir miktar azalış gerçekleşmiş; 2020 yılında ise nüfus sabit kalmıştır. 2021 ve 2022 yıllarında ise kademeli olarak düşüş yaşandığı gözlemlenmektedir. İlçe, 2022 yılında son 5 yıllık dönem içerisinde en düşük nüfus miktarına sahiptir.
Acıgöl ilçesinde derslik başına düşen öğrenci sayısı ilkokul ve ortaokul için 11, genel ortaöğretim (lise) için 13, mesleki ve teknik liseler için ise 8’dir. Bu verilere göre derslik başına düşen öğrenci sayısı bakımından Acıgöl ilçesi ilkokul ve ortaokul düzeyinde Nevşehir ortalamasının (15) ve Türkiye ortalamasının (24) altında, genel ortaöğretim düzeyinde Nevşehir ortalamasının (18) ve Türkiye ortalamasının (34) altında, mesleki ve teknik eğitim düzeyinde ise Nevşehir ortalamasının (13) ve Türkiye ortalamasının (26) altındadır.
Acıgöl İlçesinde Üretilen Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Üretim Miktarı (ton)
|
Ürün Adı |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Patates |
46.522 |
55.000 |
54.272 |
72.561 |
52.090 |
|
Buğday |
26.230 |
25.365 |
29.823 |
17.405 |
25.705 |
|
Yonca |
7.000 |
10.500 |
11.900 |
14.000 |
20.000 |
|
Mısır |
6.000 |
10.500 |
12.040 |
14.000 |
13.373 |
|
Arpa |
4.129 |
3.815 |
6.015 |
3.875 |
5.702 |
|
Fasulye (Kuru) |
859 |
991 |
1.589 |
2.800 |
3.187 |
|
Çavdar |
1.443 |
1.626 |
1.750 |
1.862 |
2.280 |
|
Nohut |
1.338 |
1.213 |
1.106 |
1.338 |
1.298 |
|
Fiğ |
630 |
235 |
250 |
300 |
750 |
|
Yulaf |
682 |
619 |
920 |
800 |
527 |
|
Triticale |
284 |
150 |
0 |
135 |
231 |
|
Aspir Tohumu |
63 |
50 |
48 |
24 |
55 |
|
Mercimek |
16 |
13 |
15 |
12 |
13 |
|
Korunga |
105 |
28 |
0 |
0 |
0 |
|
Mürdümük |
35 |
35 |
0 |
0 |
0 |
|
Ayçiçeği Tohumu |
16 |
16 |
0 |
0 |
0 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinde 2022 yılında en fazla üretilen tahıl ürünü patates olmuştur. Bunu sırasıyla buğday, yonca ve mısır izlemektedir. Korunga, mürdümük ve ayçiçeği tohumunun 2018 ve 2019 yıllarında üretildiği sonrasında ise üretimin devam etmediği görülmektedir. Patates üretimi, yıllar içerisinde dalgalanma yaşamış olup en yüksek üretim miktarına 2021 yılında ulaşmıştır. Buğday, 2021 yılında büyük bir düşüşün ardından 2022 yılında önceki seviyesine geri dönmüştür. Yonca üretiminin yıldan yıla arttığı görülmektedir.
2018 – 2022 Yılları Acıgöl İlçesinde Üretilen Sebze Miktarı (ton)
|
Ürün Adı |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Kabak (Çerezlik) |
2.380 |
2.382 |
2.827 |
2.800 |
2.800 |
|
Domates |
945 |
912 |
900 |
933 |
1.250 |
|
Soğan |
238 |
194 |
138 |
745 |
949 |
|
Sarımsak |
652 |
533 |
452 |
452 |
479 |
|
Karpuz |
210 |
220 |
125 |
210 |
210 |
|
Patlıcan |
105 |
98 |
75 |
105 |
140 |
|
Fasulye (Yeşil) |
120 |
122 |
80 |
120 |
120 |
|
Kavun |
112 |
105 |
90 |
113 |
113 |
|
Biber |
64 |
56 |
45 |
64 |
102 |
|
Salatalık |
90 |
92 |
68 |
88 |
88 |
|
Lahana |
47 |
44 |
28 |
48 |
48 |
|
Marul |
40 |
38 |
25 |
40 |
40 |
|
Pırasa |
25 |
26 |
13 |
26 |
26 |
|
Ispanak |
6 |
5 |
3 |
6 |
10 |
|
Bamya |
2 |
3 |
1 |
1 |
1 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinde üretilen sebze miktarı incelendiğinde, 2022 yılında en fazla miktarda çerezlik kabak üretildiği görülmekte; bunu sırasıyla domates, soğan ve sarımsak izlemektedir. Çerezlik kabak üretimi, her yıl en yüksek seviyede üretilen sebze olmakla birlikte; üretimde 2020 yılına kadar artış, 2021 yılında azalış gözlenmiş ve 2022 yılında miktar sabit kalmıştır. Domates, 2020 yılına kadar artmış, 2020 yılında azalmış, sonrasında tekrar artışa geçmiştir. Soğan 2020 yılına kadar azalım eğiliminde olup 2020 yılında en düşük miktara ulaştıktan sonra 2021 yılında büyük bir miktar artışı yaşamış; 2022 yılında da artış büyük bir miktarda devam etmiştir. Sarımsak, 2020 yılına kadar azalmış; 2022 yılında bir miktar artış göstermiştir. İlçe içerisinde farklı sebzeler de küçük miktarlarda üretilmektedir. İlçe; soğan, fasulye ve lahana üretiminde ilde 1.sıradadır.
2018 – 2022 Yılları Acıgöl İlçesinde Üretilen Meyve Miktarı (ton)
|
Ürün Adı |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Üzüm |
5.032 |
4.988 |
4.291 |
3.874 |
4.169 |
|
Elma |
653 |
653 |
578 |
578 |
656 |
|
Kayısı |
458 |
475 |
570 |
555 |
501 |
|
Zerdali |
455 |
455 |
380 |
380 |
380 |
|
Armut |
142 |
148 |
144 |
131 |
131 |
|
Erik |
70 |
70 |
63 |
84 |
84 |
|
Ceviz |
38 |
32 |
29 |
30 |
27 |
|
Badem |
12 |
19 |
19 |
19 |
18 |
|
Kiraz |
12 |
12 |
12 |
14 |
16 |
|
Dut |
6 |
6 |
6 |
6 |
6 |
|
Vişne |
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
|
Ayva |
4 |
4 |
4 |
5 |
4 |
|
Şeftali |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinde üretilen meyve miktarları incelendiğinde, üzümün her yıl için en fazla üretilen ürün olduğu görülmektedir. Elma 2. sırada, kayısı ise 3. sırada gelmektedir. Elma üretimi yıllar içerisinde dalgalı seyretse de büyük farklılıklar meydana gelmemiştir. Kayısı üretiminde ise, 2021 yılına kadar artış, sonrasında azalma meydana gelmiştir. Zerdali, armut ve erik gibi meyveler de ilçede üretilmektedir.
2018 – 2022 Yılları Acıgöl İlçesi Toplam Tarım Alanları (Dekar
|
|
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Tarım Alanı |
251.981 |
253.012 |
257.580 |
257.701 |
257.701 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinin toplam tarım alanları son 5 yıllık dönemde incelendiğinde, 2021 yılına kadar tarım alanlarının arttığı, 2022 yılında ise sabit kaldığı görülmektedir. Bu durum, tarım alanındaki artış ile birlikte tarım ürünlerinde de artışı beraberinde getirmiştir.
2018 – 2022 Yılları Acıgöl İlçesi Türlerine Göre Tarım Alanları (Dekar)
|
Tarım Alanı Türleri |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Alanı |
184.313 |
186.552 |
194.057 |
187.540 |
189.060 |
|
Sebze Alanı |
30.800 |
30.460 |
30.000 |
31.100 |
31.100 |
|
Nadas Alanı |
24.000 |
24.000 |
21.432 |
26.411 |
25.541 |
|
Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkileri Alanı |
12.868 |
12.000 |
12.091 |
12.650 |
12.000 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinin tarım alanı türleri incelendiğinde, en büyük alanı tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin alanının kapladığı görülmektedir. Aynı zamanda, üretilen tarım ürünleri miktar olarak da en fazla tahıl ve diğer bitkisel ürünlerden oluşmaktadır. Tarım alanı büyüklüğü olarak 2. sırada sebze alanı, 3. sırada nadas alanı ve 4. sırada meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı gelmektedir.
2018 – 2022 Yılları Acıgöl İlçesi Hayvansal Üretim Miktarı (ton)
|
Ürün Adı |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Yapağı |
10 |
11 |
21 |
22,1 |
21,4 |
|
Doğal Bal |
5 |
5 |
10 |
10 |
14 |
|
Keçi Kılı |
0,3 |
0,3 |
0,3 |
0,3 |
0,3 |
|
Balmumu, Arı |
0,3 |
0,22 |
0,06 |
0,05 |
0,06 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinin hayvansal üretim miktarları son 5 yıllık süreçte incelendiğinde, 2022 yılı için yapağı (yerli ve diğerleri) üretiminin ilçede baskın olduğu görülmekle birlikte, genel olarak ilçede hayvansal üretim miktarının nispi düşük düzeyde seyrettiği görülmektedir. Doğal bal üretimi yıllar içerisinde artmış, keçi kılı ise her yıl sabit miktarda kalmıştır.
Acıgöl İlçesi Kovan Sayısı ve Tipi (Kovan Sayısı)
|
Kovan Türü |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Arılar Eski Tip |
4 |
3 |
7 |
5 |
3 |
|
Arılar Yeni Tip |
700 |
622 |
1.064 |
1.150 |
1.740 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinin kovan sayıları ve tipleri son 5 yıllık dönemde incelendiğinde, yeni tip kovan sayısının eski tipe nazaran çok daha yüksek miktarda olduğu görülmektedir. Eski tip kovan sayılarında dalgalanmalar meydana gelirken, yeni tip kovan sayısı yıldan yıla artış göstermiştir.
Acıgöl İlçesi Arıcılık Faaliyeti Yapan İşletme Sayısı
|
|
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Arıcılık Yapan İşletme Sayısı |
150 |
120 |
121 |
110 |
100 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinde arıcılık faaliyeti yapan işletme sayısı 2018 yılında en yüksek seviyeye ulaşmıştır. 2019 yılında düşüş yaşanmış, 2020 yılında bir önceki yıla nazaran 1 işletme kadar artmış; 2021 ve 2022 yıllarında ise bu sayı azalmıştır.
Acıgöl İlçesi Canlı Hayvan Sayısı (Baş)
|
Hayvan Türü |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
2022 |
|
Koyun |
7.440 |
8.510 |
15.150 |
16.607 |
16.433 |
|
İnek |
9.759 |
11.391 |
13.673 |
14.749 |
14.164 |
|
Boğa |
560 |
250 |
513 |
501 |
480 |
|
Kıl Keçisi |
500 |
490 |
500 |
416 |
340 |
|
Koç |
560 |
300 |
1.150 |
190 |
220 |
|
Eşek |
127 |
105 |
100 |
93 |
77 |
|
At |
11 |
12 |
11 |
8 |
6 |
|
Manda Yavrusu |
0 |
0 |
1 |
2 |
1 |
Kaynak: TÜİK, 2022
Acıgöl ilçesinin son 5 yıllık canlı hayvan sayıları incelendiğinde, 2022 yılında en fazla miktardaki canlı hayvanın koyun olduğu görülmektedir. Koyun sayısı yıldan yıla artmış; 2022 yılında ise küçük bir miktar düşüş yaşamıştır. İnek sayısı, 2022 yılı için koyundan hemen sonra 2. sırada gelmektedir. İnek sayısı da benzer şekilde artış eğiliminde olup 2022 yılında nispi düşük miktarda azalış kaydetmiştir. Boğa sayısı 2019 yılında yaşadığı düşüşün ardından 2020 yılında tekrar eski seviyelere gelmiş ve miktarlar sonraki yıllarda da birbirine yakın ilerlemiştir. Kıl keçisi sayısında 2022 yılında düşüş meydana gelmiştir. Koç sayısı ise 2020 yılında en yüksek seviyeye ulaşmıştır.
Acıgöl ilçesinde 1 adet Organize Sanayi Bölgesi (OSB) ve 1 adet KSS bulunmaktadır. Acıgöl OSB’deki firmalar gıda ve içecek imalatı sektörü, metal işleme ve geri dönüşüm, paketleme alanlarında faaliyet göstermektedir. Acıgöl OSB’de BİM, Şok, Migros gibi zincir marketlere üretim yapan firmalar da bulunmaktadır.
Acıgöl ilçesi halkının geçiminde tarım büyük bir rol oynamaktadır ve gelir getirici ürünler olarak üzüm (çavuş, parmak, bulut çeşitleri), kabak çekirdeği ve sarımsak gibi tarım ürünleri bölgede ağırlıklı olarak yetiştirilmektedir. Bu ürünler içerisinde yöreye özgü olarak nitelendirilebilecek Topaç Sarımsağı öne çıkmaktadır. Acıgöl’ün Topaç köyünde nesilden nesle aktarılan kendi tohumlarıyla üretilen Topaç sarımsağı kendine özgü kokusu ve yoğun tadıyla Türkiye’de üretilen diğer sarımsak türleriyle (örneğin Kastamonu Taşköprü Sarımsağı) rekabet edebilecek kalitede ve lezzettedir. Dolayısıyla bu ürünün önemli bir satış potansiyeli bulunmaktadır. Topaç sarımsağına coğrafi işaret tescili alınması için Türk Patent ve Marka Kurumuna başvuru yapılmıştır ve süreç Acıgöl Tarım ve Orman İlçe Müdürlüğü tarafından takip edilmektedir. Yörede yetiştirilen kabak çekirdeği ise Nevşehir Kabak Çekirdeği adı altında Nevşehir ili sınırları içerisinde yetiştirilen diğer kabak çekirdeği türleriyle birlikte tescil edilmiştir. İlçede ayrıca tarhana çorbası, kesme çorbası, ağpakla (kuru fasulye), soğanlama (soğan aşı), kabak çiçeği dolması gibi çeşitli yöresel ürünler de bulunmaktadır.
Detaylı bilgi için Acıgöl Kaymakamlığı web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
